Sözlük

SÖZLÜK ( Açıklamalarıyla Ne Anlama Geliyor) 

3D 

Üç boyutlu. 

 

3D Pipeline 

Tasarımlanmış bir 3D senaryosunun monitör ekranında görüntülenmesi için gerekli adımların - Tesselation, - Geometrik Transformasyon, - Rendering tamamı için dizayn edilmiş veriyolu. 

 

3D-DDI 

3D device driver interface, Microsoft firmasının 3D uygulamaları için yazılım arabirimi (3D-API). Windows 95 ve Windows NT işletim sistemlerine yüksek seviye 3D-API'leri OpenGL ve 3DR'i entegre etmek için kullanılır. 

 

3Dlabs 

1999 yılına kadar üretilmiş ELSA GLoria ve ELSA GLoria Synergy kartları üzerinde kullanılan GLINT ve PERMEDIA NT 3D işlemcilerin üreticisi firma.Daha sonra bu modellerde, daha yüksek ve daha stabil performans veren NVIDIA Quadro çipleri kullanıldı. 

 

3DR 

Intel firmasının 3D yazılım arabirimi (3D-API), Microsoft'un GDI DDI, DCI ve 3D-DDI arabirimlerini de destekler.. 

 

ADI 

Autodesk Device Interface (Autodesk Ünite Arabirimi) teriminin kısaltılmışı. 

 

AGP 

Accelerated Graphics Port. 1996 yılında INTEL tarafından tanımlanan ve spesifikasyonları ile, 3D grafik operasyonlarına hitap eden bir donanım veriyolu. AGP veriyolu üzerinden, ana işlemci (CPU), sistem belleği (RAM) ve grafik kartı, birbirleriyle haberleşirler. Buna ek olarak, yoğun doku kaplama operasyonları (Execute Mode) için sistem belleğinden "kapasite ödünç alma" gibi bazı özellikleri vardır. 

 

Alpha Blending 

3D objelere bir Alpha channel kullanımı ile saydamlık (transparency) kazandırılması. Bu sayede objelerin sahneye gelmelerinde ve kaybolmalarında (fade in - fade out), gerçeğe yakın görüntüler elde edildiği gibi, ayrıca saydam materyallerin (örneğin renkli cam) simülasyonu sağlanır. 

 

 

Anti-Aliasing 

Görüntüdeki "merdiven efektlerinin" ("pixel look") kaybolmasının sağlandığı işlem teknolojisi. Komşu piksellerin renk enterpolasyonu ile gerçekleştirilir. 

 

Audio Video Interleaved  AVI'ye bakınız. 

 

AVI 

Audio Video Interleaved. Microsoft tarafından geliştirilen bir dosya formatı; video görüntü ve ses bilgilerinin kaydına yarar. Gene Microsoft'un RIFF formatı (Resource Interchange File Format) ile benzerlik taşır. 

 

Back Buffer 

Double Buffering operasyonlarında, Frame Buffer bellek kapasitesinin arka plandaki görüntü bilgilerinin saklanması için kullanılan kısmı. 

 

Back Face Culling 

3D objelerin görünmeyen alanlarının hesaplanmasına yarayan bir metod. 

 

BIOS 

Basic Input/Output System teriminin kısaltılmışı. Bilgisayarın devamlı belleğinde (ROM) bulunan bir program kodu; sistemin çalışmaya başlaması sırasında çeşitli testler ve fonksiyonlar gerçekleştirir. 

 

 

Bilinear ve Trilinear Filtering 

3D dokuların (textures) yumuşaklaştırılması; bu sayede bir objeye yakın zoom yapılırken kaba piksel görüntüler ("pixel look") netleşir. 

 

BNC Connector 

Standardize bir bağlama ünitesi, bir ekran kartını Kırmızı, Yeşil ve Mavi R(ed), G(reen) ,B(lue) RGB girişleri olan bir monitöre bağlamaya yarar. 

 

Bump Mapping 

Texture (doku) bilgilerine derinlik bilgisi kazandırmaya yarayan bir algoritma. Bu sayede rölyef ya da kabartmalı strüktürler görüntülenebilir. 

 

Burst Mode 

En hızlı data transfer seviyesi (mode); büyük mitardaki bilgi bir blok halinde transfer edilir. 

 

Bus 

Bir bus (ya da bus sistemi) paralel data hatlarının bulunduğu bir ünitedir. Bağımsız sistem birimlerinin arasında data alışverişine yarar (örneğin PCI bus). 

 

Bus Master Özelliği 

PCI bus'lı bilgisayarlarda bus master özelliği olan PCI slotlar bulunur. Bu slotlara takılan ek üniteler, tüm PCI bus ünitesini kendileri kaplarlar ve bu sayede hızlı bellek transferleri mümkün olur; CPU ya da DMA kanallarından yük çekilmez. 

 

CAD 

Computer Aided Design. Bilgisayar grafiği teknolojileri yardımıyla (yazılım ve donanım üniteleri), örneğin makine parçaları ya da bina anşaatları gibi ünitelerin dizaynı ve çizimi işlemleri. 

 

CCIR 601 

PAL ve NTSC içinTV standardizasyonu. CCIR 601 ile tanımlanan 13.5 MHz'lik frekans sonucunda, satır başına PAL ve NTSC standartlarında 720 aktif piksel elde edilir. 

 

CD Video 

CD Video, üzerine analog video donelerinin kaydedilebildiği, altın kaplamalı bir hibrid disktir. Büyüklüğü, 12, 20 ve 30 cm'dir. Analog çaloşan CD Video, dijital Video CD'ler ile karıştırılmamalıdır. Video CD'ler, ELSAmotion gibi harwareMPEG player'lar ile oynatılabilinirken, CD Video'lar PC'lerde okunamaz. 

 

CD-i 

CD-i Digital Video, örneğin Philips CD-i player ile çalınan CD'ler. CD-i Compact Disc interactive teriminin kısaltılmışıdır. Yeni CD-i'lar ELSAmotion gibi hardwareMPEG player'lar ile de çalınabilir. 

 

CE 

Üzerinde CE işareti bulunan bir elektronik ekipman, Avrupa Topluluğu üye ülkelerde geçerli olan European Council Directive'in belirlediği elektro-manyetik kıstaslara göre test edilmiş ve belirlenen standartlara uygunluğu saptanmış bir ünite demektir. 

 

CGA 

IBM Color Graphics Adapter teriminin kısaltılmışı. Dünyanın ilk renkli grafik standartlarından biri olan CGA ile 320 x 200 çözünürlükte 4 renk, ya da 640 x 200 çözünürlükte 2 renk gösterilebiliyor(du). 

 

CIF 

Common Intermediate Format. Bir dijital video formatı. CIF (PAL): 352 x 288, CIF 240 (NTSC): 352 x 240, QCIF: 176 x 144. 

 

Clipping 

Çizim alanının, bir diktörtgen alana indirgenmesi. Özellikle, pencereli Windows ve OS/2 ortamlarında, büyük önem taşır. 

 

 

Codec 

Coder ve decoder deyimlerinin birlikte kısaltılmışı. 

 

 

Color Space Conversion 

Video dataları genelde YUV renk formatında kaydedilir. Grafik kartları ise,normalde RGB renk formatında bilgi bekler. Bu yüzden bir color space conversion gerekir. 

 

Composite Video 

Video bilgilerinin sinyaller halinde iletimi; krominans ve lüminans sinyalleri birlikte taşınırlar (FBAS diye de adlandırılır). 

 

Compression (Sıkıştırma) 

Compression, özellikle resim ve ses donelerinin miktarının azaltılması için gerçekleştirilen sıkıştırma işlemidir. Bazı sıkıştırma metodlarında sadece sistem bilgi doneleri işleme tabi tutularak hiç kayıp olmazken, diğer yüksek kompresyon performanslı metodlarda kabul edilebilir oranlarda done kaybı olabilmektedir (örneğin JPEG ve MPEG gibi). 

 

CPU 

Central Processing Unit teriminin kısaltılmışı. Bilgisayarınızdaki ana işlemci çipi. 

 

 

Cube Environment Mapping 

Cube Environment Mapping görüntüleme metodunda, objeye bir küp bindirilir. Kübün 6 yüzeyine her biri değişik 'MIP Map'lerle (dokularla) kaplanır. Bu çevre dokularının her biri, yüzeyleri yansıma özellikli objenin merkezinden alınmış enstantenelerle, objenin yüzeyine doğru hareket ettirilir. 

 

Çözünürlük 

Ekran alanının yatay ve dikey yöndeki piksel sayısı, örneğin 1280 yatay - 1024 dikey piksel (1280 x 1024). 

 

D/A converter 

Digital/Analog converter. Dijital bir giriş (input) sinyalini, analog bir çıkış (output) sinyaline dönüştüren konvertör: Örneğin, görüntü belleğindeki resim donelerini, monitörünüzün gösterebileceği bir viseo sinyaline dönüştürür. 

 

DCC 

Digital Content Creation. 3D Studio MAX, LightWave, SoftImage gibi programlar kullanılarak yapılan dijital sanat çalışmalarına verilen ad.. 

 

DCI 

Display Control Interface. Microsoft ve Intel firmaları tarafından geliştirilen DCI standardı ile uygulamaların ve bilgisayardaki çeşitli donanım ünitelerinin, grafik kartının görüntü belleğine ulaşma işlemleri standartlaştırılmıştır. Resim bilgileri görüntü belleğine direkt olarak aktarıldıktan sonra görüntü kartındaki çeşitli veri yolları ile ekrana yollanır. Ekran kartları için geliştirilen sürücü programlar genelde bu standarda uyar. Bkz. Primary Surface ve Offscreen Surface. 

 

DDC 

Display Data Channel. DDC standardını takip eden monitörler, temel teknik bilgilerini (model, desteklenen çözünürlük ve resim tekrarlamam frekansları vb.) bu özel kanal yardımıyla grafik kartlarına gönderebilirler. 

 

Digitizer 

Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD) çalışmalarında kullanılan bir koordinat ve ölçek işlemlerine destek veren bir çevre birimi. 

 

Direct3D 

Windows işletim sistemleri için geçerli olan bu uygulama arabirimi (API), Microsoft DirectX paketinin bir parçasıdır. 

 

 

DirectColor 

TrueColor, RealColor ve HiColor modları için kullanılan ortak-üst terim. Bu modlarda, görüntü belleğine kaydedilmiş bulunan renk bilgileri direkt grafik kartının diital/analog konvertörüne gönderilir (D/A converter), paralel bir tabloda saklanmaz (look-up table). DirectColor modlarında, her piksel için renk bilgilerinin tamamı belleğe kaydedilmek zorundadır. 

 

Display Control Interface 

Bkz. DCI 

 

Dithering 

Değişik renklerdeki, birbirine yakın piksel gurupları yardımıyla özel bir renk yaratma işlemi. Düşük renk derinliklerinde (örneğin 256 renk) gerekebilir. Not: Günümüz grafik çipleri, yüksek dithering kapasitesine sahip olduğundan, düşük renk derinliklerindeki resim bilgileri, TrueColor performansına yakın bir kalitede görüntülenir; bu da görüntü grafik belleğinin düşük tutularak, toplam belleğin arta kalan kısmının z-buffering için kullanılmasına (ve 3D peformansının artmasına) yarar. 

 

DMA 

Direct Memory Access. Bir data transfer metodu; değişik sistem üniteleri arasındaki bilgi alışverişi CPU 'dan bağımsız olarak gerçekleşir. 

 

Double Buffering 

Ekran alanını kaplayan resim bilgilerinin görüntülenmesi için ayrılan toplam belleğin, bir kerelik görüntülenme için gerekenin 2 katı kadarının hazır tuıtulduğu anlamına gelir. Bu sayede, ekrandaki aktüel görüntüden bir sonra gelmesi gereken resim bilgileri, arka planda hazır tutulur. Böylece animasyonlar ve oyunlar, 'Single Buffer' bellek operasyonlarının kullanıldığı durumlara göre çok daha akıcı olarak görüntülenir. 

 

DPMS 

VESA Display Power Management Signaling standardının kısaltılmışı. Bu standard ile monitörünüzün enerji tasarrufu operasyonu işlemleri belirlenmiştir. Tüm ELSA grafik kartları VESA DPMS standardını destekler. 

 

DRAM 

Dynamic Random Access Memory teriminin kısaltılmışı. Okuma ve yazma işlemlerinin gerçekleştirildiği kalıcı olmayan (non-permanent) bellek. Bkz RAM ve VRAM. 

 

Dual Board 

Dual Board ya da Double Board operasyonda sisteminizde iki adet grafik kartı bulunur. Bu kartlardan biri ikinci kart (second board) olarak tanımlanmalıdır. İki ekran kartı iki değişik monitöre bağlanır ve özel software programları (örneğin ELSA MicroStation sürücüsü) yardımıyla bir uygulama programı iki monitörü aynı anda kullanabilir. 

 

Dual Screen 

Özellikle profesyonel tasarım ve finans dünyasındaki operasyonlarda işe yarayan bir operasyon biçimi. Tek monitör operasyondan aşina masaüstü işlemlerinin, sanki 2 monitörden oluşan 2 kat büyük bir masaüstü alanı varmışçasına yapılması. Bu, kendinden 2 adet monitör çıkışı olan bir özel ekran kartı ile olabileceği gibi, iki ekran kartı kullanımı ile de gerçekleştirilebilir. Bu alana hitap eden çok basit ekran kartları olduğu gibi, her ekran için ayrı operasyonel avantajşar sunan sofistike çözümler de vardır. Hatta TET'in portföyünde, bir ekran alanına hem dikey hem de yatay bir şekilde, tek ekran kartıyla 4 parçaya bölebilen Quadro 4 400 NVS gibi modeller de vardır. 

 

DVD 

Digital Versatile Disk teriminin kısaltılmışı. 

 

DVI 

Digital Visual Interface teriminin kısaltılmışı. Digital Display Working Group tarafından, dijital monitörler için geliştirilmiş bir bağlantı arabirimi. 

 

 

EGA 

IBM tarafından tanımlanmış Enhanced Graphics Adapter teriminin kısaltılmışı. EGA modunda 640 x 350 pikselde maksimum 16 renk ile çalışılabilir. 

 

EMS 

Expanded Memory Specification teriminin kısaltılmışı. DOS işletim sistemindeki 640 K bellek limitini aşabilmek için geliştirildi. 

 

Environment Mapping 

Bir 3D sahnede, çevredeki ortam görüntülerinin bir objenin yüzeyine yansımalarının hesaplanmasını belirleyen algoritma. 

 

EPROM 

Erasable Programmable Read Only Memory teriminin kısaltılmışı. ROM (permanent memory) gibi kullanılan bir bellek çipi; ancak programlanabilir ve silinebilir (örneğin software update'leri için). Grafik kartlarının kontrol yazılımları (firmware) genelde bir EPROM üzerinde saklanır. 

 

FCC 

Federal Communications Commission. FCC standardına uygunluk ile, bir ünitenin FCC Mevzuatı/Bölüm 15'te belirtilen B sınıfı dijital ünite limitlerine göre test edildiği ve zararlı sinyallere karşı koruma devrelerine sahip olduğu belirtilir. 

 

Feature connector 

VGA output connector olarak da adlandırılır. Bir grafik kartının üzerine, değişik kart veya ünitelerin flat kablo yardımıyla bağlanmasını sağlayan 26-pin konektör. 

 

[i]Filtering 

Bkz Interpolation 

 

Fixed-Frequency Monitor 

Sadece tek çözünürlük ve tek resim tekrarlama frekansında çalışan monitör tipi. 

 

Flat Shading: 

En basit metod olup, her üçgene tek renk verilir ve yüzey fasit bir görünüm alır. 

 

Fog, Fogging (Sis) 

3D boyama (rendering) işlemlerinde "kaybolma-fading efektleri". Efektlerin yoğunluğu, objelere olan uzaklığa göre değişir. Bu metod, bir tarftan gerçekçi bir derinlik efekti yartmak için kullanılırken, diğer taraftan da sistem performansından tasarruf sağlar: Zira çok uzakta olan objelerin çizilmesine ihtiyaç yoktur. 

 

Frame Dropping (Kare Atlama) 

Dijital video oynatımında, video bilgilerinin okunması ve şifre çözümünde renk bilgilerinin adreslenmesi "color space conversion" ve pencere büyüklük ayarı gibi yoğun işlemler, ana işlemci CPU'nun kapasitesini zorluyorsa, bazı kareler işleme tabi tutulmadan, videonun gerçek zamanda oynatılması tercih edilir. Bu da kare atlamalrına sebep olur. 

 

Front Buffer 

Double Buffering operasyonu sırasında ekranda görünen resim alanı için gerekli bilgilerin saklandığı bellek kısmı. 

 

Geometri Motörü, Geometri Setup Motörü 

Bir grafik hızlandırıcı sistemde, formların ve ışıkların, ana işlemciden (CPU) bağımsız olarak hesaplanabilmesini sağlayan ünite. Ana 3D grafik çipinin yanında ikinci bir ünite olarak da bulunabilir, entegre sistemin bir parçası olarak da yer alabilir. Eski 3Dlabs konseptlerinde, kartların üzerinde GLINT Delta ve GLINT Gamma gibi ek geometri işlemcileri yer alırdı; NVIDIA'nın geometri setup destekli GeForce ve Quadro serisi çözümlerinde ise, geometri işlemcisi ana grafik işlemcisine entegre bir şekilde bulunuyor. 

 

Geometrik Transformasyon İzleyiciye göre objenin uzaydaki konumunu hesaplama işlemi. 

 

Gouraud Shading  Bkz Shading 

 

Gouraud Shading: 

Bir üçgen üzerindeki renk, köşe ve doruk nokta "vertex" renkleri enterpolasyonu ile hesaplanır ve yüzey yumuşak bir görünüm alır. 

 

Grafik Hızlandırıcı (Graphics Accelerator) 

ELSA ve PNY ekran kartları birer grafik hızlandırıcıdırlar; yani özellikle yüksek performans isteyen grafik ortamlarda (Windows, OpenGL, AutoCAD ...vb.) kullanılırlar. 

 

Hardcopy 

Ekran içeriğinin, yazıcı tarafından kağıda basılması. Hardcopy rutinleri genelde bir tuş kombinasyonu ile aktive edilir. 

 

HiColor 

HiColor ile 15-bpp veya 16-bpp (bits per pixel) grafik modu tanımlanır, örneğin 32,768 veya 65,536 renk. 

 

Hoops 

Ithaca Software firmasının geliştirmiş olduğu bir 3D yazılım arabirimi (3D API). 

 

H-Sync 

Bir monitör için yatay senkronizasyon darbe sinyalinin uzunluğu, mikro saniye olarak verilir. 

 

I/O address/port 

I/O portları, donanım alt ünitelerinin fiziksel adresleridir. 

 

Interlaced 

Bir ekran görüntüsü satırlarla oluşur. Interlaced modunda, ilk adımda ekrana tüm çift satırlar (2., 4., 6. ..), ikinci adımda da tek satırlar (1., 3., 5 ...) satırlar çizilir. Bu sayede daha yüksek bir çözünürlük elde edilebilirken, non-interlaced grafik seviyelerine göre ekranda daha çok titreşim olmaktadır. 

 

Interpolation 

Bir video resminin, ekran penceresine sığdırılırken büyültme "stretch" ve ufaltma "shrink" gibi işlemler gerekir. Eğer bu operasyonlar sırasında, pikseller sadece basit çarpım işlemleri ile adreslenirse (örneğin dört eş-renkli piksel ile bir blok görüntüleniyorsa), aliasing efektleri denilen "blok" ve "merdivenler" oluşur ("blocks" and "stairs"). Bu tip hatalı görüntüler enterpolation işlemleri (örneğin yeni konumlandırılan pikseller için ortama renk değerleri kullanılarak) ile düzeltilir. Yatay enterpolasyon (x filtresi) görece basit gerçekleştirilir, zira pikseller ekrana satır satır yazılır. Dikey enterpolasyon (y filtresi) ise daha zordur ve komple bir piksel satırının ara belleğe kaydını gerektirir. 

 

IRQ 

Interrupt ReQuest satırları hardware bağlantılarını belirler. Bu bağlantılar üzerinden donanım alt sistemlerinden ana işlemciye interrupt sinyalleri gönderilerek CPU 'nun belli prosedürleri doğru ayarlaması sağlanır. 

 

Keyframe 

Anahtar kareler, bir animasyonun belirli durumlarını tasvir ederler. Diğer kareler veya ara adımlar, bu anahtar kareler kerteriz alınarak hesaplanır. 

 

Krominans 

Video sinyallerinin iletimindeki siyah/beyaz bilgileri. 

 

Lüminans Video sinyallerinin iletimindeki renk bilgileri. 

 

MCI 

Media Control Interface. Mültimedya ünitelerinin programlama arabirimleri. 

 

 

Media Control Interface 

Bkz MCI 

 

Media Player Video oynatımak, müzik çalmak ve diğer mültimedya dosyalarını göstermek için bir Video for Windows mültimedya uygulaması. 

 

Memory Manager DOS işletim sistemindeki 640 K limitini aşmak için geliştirilmiş bir program. 

 

MIP Mapping 

Aynı 3D objesinin üzerine değişik ve birçok dokunun (textures) kaplanma işleminde, dokunun objeye uzaklığına göre çözünürlüğünün değişmesi. Böylece, objeler üzerlerine zoom çekildiğinde daha çok detay gösterirler. 

 

Motion Blur 

Çok hızlı hareket ettirilen objelerdeki bulanıklık efektleri (örneğin hızlı dönen bir pervanedeki gibi). 

 

Movie-CD 

CD-i bazlı, film oynatmak için kullanılan bir CD türü. Video CD teknolojisinin gelişmişi olup, normal CD-ROM sürücüleri tarafından okunamaz. 

 

MPEG-1 

Motion Picture Experts Group tarafından, tüketici pazarına yönelik uygulamalar için geliştirilmiş bir video kompresyon standardı (ISO 11172). İyi çözünürlük, yüksek hız ve VHS kalitesi gibi özellikleri olan MPEG kodundaki ürünlerin oynatımı için donanım üzerinden dekompresyon "hardware decompression" üniteleri gerekir (örneğin ELSAmotion). 352 x 288 çözünürlükte 25 frames per second (PAL) veya 352 x 240 çözünürlükte 30 veya 24 frames per second (NTSC ya da Motion Picture) standardın teknik spesifikasyonlarını belirler. Yaklaşık 70 dakikalık videolar bir CD üzerine kaydedilebilir. 

 

MPEG-2 

Yayın kalitesi (broadcasting quality) standardı, örneğin full CCIR 601 kalitesi ya da HDTV (high definition TV - yüksek çözünürlük 16:9 formatı televizyon) formatında. MPEG-1 standardına göre epey farklı büyüklükte transfer hızları ve bellek kapasiteleri gerektirir. O yüzden de tüketici pazarına henüz hitap etmemektedir. 

 

 

 

Multi-frequency/MultiSync monitör 

Değişik yatay tarama frekansları ile çalıştırılabilen ya da kendini değişik video sinyallerine (çözünürlüklere) otomatik adapte edebilen monitör tipi. 

 

 

 

NTSC 

Kuzey Amerika Televizyon Standardı. Saniyede 60 half frame (interlaced), 525 satır, 480 görünen satır. Bkz. PAL ve CCIR 601. 

 

 

 

NVIDIA 

1994 yılında, eski SILICON GRAPHICS mühendislerinin, Stanford mezunu arkadaşlarıyla birlikte kurduğu, dünyanın en büyük grafik çip tasarımcısı firma. Ülkemizde, 1997 yılından beri RIVA 128, RIVA TNT/TNT2, GeForce 256, GeForce 2/3/4 ve Quadro serisi çözümleriyle, hem ev/ofis/oyun hem de profesyonel tasarım/üretim pazarlarında çok popüler olan NVIDIA, SILICON GRAPHICS firmasının eşsiz donanım ve yazılım birikimini, PC dünyasına adapte eden kuruluş olarak, çok saygın ve etkin bir konumdadır